Bijzondere plaatsen

Tabloo opent de poort naar informatie over nucleair afval

Gepubliceerd: 24 februari 2022  |  Door: Suzanne Antonis  |  Onderox editie: 217

DESSEL/MOL — In de jaren vijftig was de omgeving van de Boeretang in Mol en Dessel gekend als ‘den Atoom’. Maar wat gebeurt er vandaag op die nucleaire site die sindsdien flink uitbreidde? Spreekt men er ook niet over de opslag van radioactief afval? En is dat dan wel veilig voor wie in de omgeving woont? En wat is het scenario als het toch eens misloopt? Vragen die vanaf 1 maart 2022 in het gloednieuwe ontmoetingscentrum Tabloo een antwoord krijgen. Tegelijk is het centrum voor de gemeenschap een nieuwe thuis voor ontmoeting en activiteiten.

Radioactief afval, wie wil dat nu in zijn achtertuin? De onafhankelijke organisatie NIRAS — die voor ons land het radioactief afval beheert en naar oplossingen zoekt voor de verwerking, opslag en berging — nam hun bezorgdheden tot einde jaren negentig mee bij hun tocht langs vele gemeentes. Wie had de juiste ondergrond, waar was er voldoende ruimte, waar wilde de bevolking mee… Overal botsten ze op protest. Dus kozen ze voor een andere aanpak. Ze zochten gemeentes waar het bestuur en de burgers mee aan tafel gingen zitten om samen met NIRAS naar een maatschappelijk draagvlak te zoeken om op hun grondgebied laag- en middel-actief kortlevend afval op een veilige manier en voorgoed te bergen. “Die plek vonden ze o.a. op de grens tussen Dessel en Mol”, begint Geert Sannen die voor Tabloo de coördinator is van het ontmoetingscentrum. “In 2000 werden de partnerschappen STOLA (nu STORA, nvdr.) en MONA opgericht waarin alle actoren van de gemeentes vertegenwoordigd zijn. Tegelijk werden aan het technisch onderzoek een pakket randvoorwaarden voor de gemeenschap gekoppeld: uiteraard moest de berging van radioactief afval veilig zijn, er moest o.a. iets inzitten voor tewerkstelling, grootschalig gezondheidsonderzoek, een lokaal fonds dat initiatieven van het verenigingsleven ondersteunt én een nieuw ontmoetingscentrum. Dat is Tabloo geworden, dat we op 1 maart 2022 officieel kunnen openen.”

EEN LANDMARK VOOR 300 JAAR
Voor het ontwerp tekenden Bovenbouw Architectuur en ONO Architectuur. “De opdracht was complex”, zegt Geert. “Ze moesten niet alleen de visie van zowel NIRAS als de verschillende partnerschappen in één concept vertalen maar ook een gebouw ontwerpen dat de tand des tijds voor minstens driehonderd jaar kan doorstaan. Dat is de tijd die nodig is om de radioactiviteit van laag- en middel-actief kortlevend afval tot ‘nul’ te brengen. Tabloo is een monoliet betonnen tafelgebouw geworden waarbinnen in houtskelet verschillende ruimtes zijn ondergebracht die beantwoorden aan de vragen van hen die het gaan gebruiken.” Het resultaat is een modern en functioneel complex met een permanente exporuimte over de berging van radioactief afval, een labo waar scholen kunnen experimenteren met wat radioactiviteit nu eigenlijk is, een theaterzaal, een bistro en polyvalente ruimtes voor o.a. vergaderingen, tentoonstellingen, beurzen en recepties. Ook het Studiecentrum voor Kernenergie is er vertegenwoordigd met een tentoonstelling over hun activiteiten. Buiten zijn er een evenementenweide en een speelweide voor kinderen. En er komen educatieve wandelingen naar de bergingssite. Waar de naam Tabloo vandaan komt? “Het is een begrip uit het Esperanto en betekent ‘tafel’”, weet Geert. “Dit project is er gekomen doordat mensen samen aan tafel zijn gegaan en in overleg aan NIRAS de maatschappelijke vergunning hebben verleend om het radioactief afval in Dessel te bergen, nabij de grens met Mol. We hopen dat beide gemeenschappen dit gebouw zullen blijven koesteren. Wellicht zal de inhoud ervan regelmatig veranderen want niets blijft driehonderd jaar hetzelfde, zeker een maatschappij niet. Door de houten binnenstructuur is Tabloo daarop trouwens voorzien. En misschien staat er in de 24ste eeuw alleen nog de betonnen structuur, als herinnering aan het baanbrekende werk dat op deze nucleaire site is verricht.”

PRANGENDE VRAAG
Maar hoe zit dat nu met radioactief afval? De vraag blijft prangend: waarom moeten precies Dessel en Mol opgezadeld worden met afval dat niemand anders wou? En is het wel veilig en zullen we niet met z’n allen ziek worden? Dachten we dat trouwens ook niet toen in de jaren vijftig in Mol de eerste kernreactor werd geïnstalleerd? “Klopt, maar toen was de gemeenschap veel volgzamer”, zegt Geert. “Als de burgemeester en de pastoor het goed vonden, zou het wel oké zijn. Vandaag is de burger kritischer en wil hij antwoorden. Maar hij kan gerust zijn. Het radioactief afval zit veilig en wel in vaten die op hun beurt in beton verpakt worden en daarna opgeslagen in bergingsmodules. Zijn de bunkers vol, dan worden ze afgedekt met klei-, zand- en steenlagen. Dessel krijgt er dus enkele heuvels bij. De bedrijven die voor de berging verantwoordelijk zijn, hebben voor elk mogelijk doemscenario een veiligheidsplan. Van overvloedige regenval of een aardbeving tot terrorisme of een passagiersvliegtuig dat op deze plek neerstort. In de permanente tentoonstelling wordt het allemaal haarfijn uitgelegd. Tabloo hoopt hiermee ook de angst voor het onbekende dat je niet ziet, ruikt of voelt te kunnen wegnemen. Natuurlijk moeten we met deze materie voorzichtig blijven maar er zijn manieren om ermee om te gaan. Een tweede belangrijke doelstelling van Tabloo is om de burgers te blijven informeren, generatie na generatie en dat driehonderd jaar lang. Want dit verhaal moet blijvend verteld worden. Niemand wil het immers meemaken dat over pakweg honderdvijftig jaar iemand een schop in die merkwaardige heuvel steekt om eens te kijken wat er daaronder allemaal zit.”

TABLOO OPENT OFFICIEEL
Op 1 maart 2022 kan Tabloo de bezoekers voor het eerst officieel verwelkomen. “We beperken ons de eerste twee maanden tot de bevolking uit de regio. Zij moeten als eerste de kans krijgen om dit project te ontdekken. Vanaf die datum kunnen ze het gebouw komen bekijken, iets drinken of eten in de bistro en vooral plannen maken voor de toekomst. Want Tabloo zal zeker inspireren tot nieuwe initiatieven. Voor de permanente tentoonstelling moet er wel gereserveerd worden. Omdat we voor een optimale beleving werken met audioguides, is het aantal aanwezige bezoekers beperkt. We hopen zowel toeristen, scholen, verenigingen als de toevallige passant in Tabloo te zien.” 

MEER INFO
Tabloo, Gravenstraat 3, Dessel. Opening van het Tabloo-complex voor het publiek uit de regio vanaf 1 maart 2022. Wil je een bezoek brengen aan de expo? Dan reserveer je best een plaatsje via de website. Meer info op www.tabloo.com.

Meer lezen van Suzanne Antonis

Meer Bijzondere plaatsen

Wil je op de hoogte blijven?

Abonneer je op onze nieuwsbrief en ontvang elke maand een overzicht met de belangrijkste nieuwsberichten.