"Dé Gracht, dat is meer een Grand Canyon"

De Taalgrens is een gegeven dat gebetonneerd is in het collectieve geheugen, zoveel is duidelijk. Bepaalde correcties lieten op sommige stekken, zoals in de Voerstreek, de vlam hevig in de politieke pan slaan. Maar je vindt in geen enkele atlas een meer duidelijk afgelijnde grens dan die tussen Dessel en Witgoor, beiden een deel van… Dessel. Hier is elke inwoner al decennia lang ene van deze of gene kant van ‘dé Gracht’. Rond deze lokaal legendarische stek dartelen talloze verhalen. Al willen sommige verhalenvertellers wel dat er nu eindelijk eens duidelijkheid komt in een paternoster van immer uitgestelde toekomstvisies.

Geen betere bron om te starten dan bij heemkundige kring de Griffioen, waar Luc Damen monkelend anekdotes kan opsnorren. Starten maar?
Luc Damen: “Wel, die fameuze ‘Gracht’, dat is voor mij meer een Grand Canyon! Het meest memorabele is en blijft voor mij het plaatsen van verkeersborden aan weerszijden van de Gracht. Officiële borden, met aan de ene kant van de Gracht Witgoor-Dessel, aan de andere kant Dessel. Al ben ik van mening dat die van Witgoor bij het bepalen van de grens zich laten foppen hebben, want Witgoor kwam verder dan de Gracht. Ik denk zelfs tot aan de Lorzestraat of de Polderstraat.”

Maar ooit is er een beslissing geweest: tot hier en niet verder?
Luc: “In 1932 is Witgoor een afzonderlijke parochie geworden. Maar dat bracht problemen met zich mee. Want alle kinderen van Dessel moesten naar de Desselse school. En dat was een probleem: want de afstand van pakweg Diel naar Dessel was wettelijk te groot en dus waren ze niet schoolplichtig. Het besluit was dat de Gracht de grens werd. Wie aan de Desselse kant woonde, moest schoollopen in Dessel en aan de andere kant moest je lessen volgen in Witgoor. De ouders moesten toen een schriftelijke toelating bezorgen aan het gemeentebestuur.”

Als de grens zo scherp gesteld was, hoe zat het dan met het liefdesleven? Als er eentje van Witgoor ging vrijen in Dessel of omgekeerd?
Luc: “Daar heb ik niet meteen verhalen over. Ik vermoed dat zulke zaken… met de mantel der liefde bedekt werd. Je weet, liefde overwint alles.”

Heel anders was het gesteld in het voetbal met twee ploegen die hoog in de nationale lijsten meedraaiden?
Luc: “Daar zijn boeken over te schrijven! Beide ploegen deden het goed in diverse competities. Als de ene ploeg promoveerde, reden de supportersbussen niet regelrecht naar het eigen lokaal om daar te vieren, maar maakten ze eerst een omweg langs het lokaal van de andere partij om daar een verbale pikuur te zetten. En dat zat diep hoor! Ik herinner me dat ik als jonge snaak begin jaren zeventig als jobstudent werkte in brouwerij Campina. Als dé grote derby Witgoor tegen Dessel er aan kwam, waren velen boudweg van mening dat ze niet gingen kijken. Ze zouden toch geen geld betalen aan de tegenpartij, zeker? En dat hele verhaal ging ver. Zo kregen gemeentearbeiders eens opdracht om klusjes te klaren aan de terreinen van Dessel. De tegenpartij ving dat op en stante pede moest er een ploeg naar de terreinen van Witgoor. Kwam de vraag: wat hebben jullie er moeten doen? Niks, maar we moesten gaan. Tja, dat zit in deze gemeenschap diep verweven. Dessel kreeg een jeugdhuis, dan moest er ook eentje in Witgoor komen.”

Jef (76) en Herman (71) Deckx, jullie zijn gepokt en gemazeld in alles wat met de Gracht te maken heeft. Maar jullie willen slechts één ding?
Herman Deckx: “We zijn hier opgegroeid. Spelen, ravotten, gaan lopen voor de boswachter… En al die verhalen kloppen hoor. Als wij via ACV een feest geven in de Chirolokalen van Witgoor, komt er amper volk uit Dessel opdagen. Ook al zijn er duizenden uitnodigingen verstuurd. We hopen dat de verjonging van het dorp hier soelaas kan brengen.”

Liefst van al zouden jullie echter de Gracht weer in de vroegere glorie zien?
Jef Deckx: “Het zou zo mooi zijn! Nu ligt dat daar verloederd bij, alle beloftes ten spijt. Het zou mogelijk meteen veel verschillen kunnen verzoenen. Mag ik eens een stukje tekst citeren die er ooit over geschreven is?”

Uiteraard!
Jef: “70 jaar naast de Gracht geleefd. 70 jaar ons dagelijks geamuseerd. De school was nog maar juist gedaan. Of we hadden onze botten al aan. We konden er zwemmen en vissen. En stonden er soms in te pissen. De blauwe was werd gespoeld in de Gracht. Want toen bestond er nog geen Robijn zacht.”