200 jaar Zusters van Vorselaar

We schrijven 1820. Gravin van de Werve della Faille de Vorselaar ziet de nood van de plaatselijke bevolking en wil iets doen om het lot van jonge meisjes te verbeteren. Ze vindt raad en bezieling bij priester Donche. Samen richten ze een armenschooltje op in een bescheiden tweewoonst in de dorpskom van Vorselaar. De priester zet de regels uit, de gravin zorgt voor het nodige lesmateriaal. Twee meesteressen uit Tilburg komen er les geven. ‘Tot meerdere eer en glorie van God’ wordt de drijfveer van de hele onderneming. Met de onafhankelijkheid van België komt er vrijheid van onderwijs en krijgt de congregatie ‘Zusters der Christelijke Scholen Vorselaar’ stilaan vorm. Veertien jaar later leggen 18 meesteressen hun kloostergeloften af in de parochiekerk van Vorselaar en zijn er gemeenschappen in Kampenhout, Deurne en Kontich.

ONDERWIJS NA DE SCHOOLSTRIJD
Na 1880 komt er een exponentiële groei. Dat heeft vooral te maken met de ongelukswet van 1879 die de schoolstrijd tussen liberalen en katholieken moest beslechten. Het openbaar onderwijs wordt onttrokken aan het kerkelijk gezag en overal rijzen katholieke scholen als paddenstoelen uit de grond, met zusters en priesters achter de lessenaar. De congregatie telt op dat moment al meer dan 250 zusters, verspreid over heel het toenmalige bisdom Mechelen-Brussel. In 1905 komt er in Vorselaar een nieuw hoofdgebouw dat er vandaag nog altijd staat. Ook worden er huishoudscholen, een eigen normaalschool en een sanatorium voor zieke medezusters in Westmalle opgericht. De zusters kijken ook over de grens met missiewerken in Latijns-Amerika en Congo. Het hoogtepunt van de congregatie ligt rond 1959 met 1.556 zusters in 148 kloosters. De veranderende maatschappelijke context maakt dat jonge mensen hun christelijk en maatschappelijk engagement niet langer vorm geven door intrede in een religieuze gemeenschap. Daardoor daalde het aantal zusters stelselmatig en veroudert de congregatie. In 1990 zijn de laatste zusters ingetreden. Maar met hun onderwijsmethode spelen de zusters van Vorselaar nog altijd een hoofdrol.

DE METHODE VORSELAAR
Momenteel telt de congregatie nog 242 zusters waarvan er een tiental in Latijns-Amerika wonen. In het klooster in Vorselaar wonen 42 zusters. “De visie van Priester Doche was bepalend voor het inrichten van hun onderwijs. Hij was een man van hoop en charisma. Zijn aanstekelijke visie is vandaag hertaald naar een mobiliserend project dat gericht is op een totale persoonsvorming van kinderen en jongeren, met aandacht voor de zwaksten in onze samenleving. Vandaag verbindt dit opvoedingsproject honderd scholen, met een leerkrachtenkorps dat zich rond de figuur van Donche schaart en kwaliteitsvol en christelijk geïnspireerd onderwijs blijft aanbieden. Reeds vanaf de stichting is een eigentijdse catechese een bijzondere zorg van de congregatie. Dankzij de godsdienstdidactiek of de ‘Methode Vorselaar’ waarin de opvoedende waarde van de sacramenten en de eucharistie centraal staan, wordt Vorselaar een begrip tot ver over onze landsgrenzen.”

HERINNERINGEN AAN VERVLOGEN SCHOOLJAREN
Onderox-lezers die in Vorselaar naar school gingen, zullen ongetwijfeld nog herinneringen hebben aan de zusters die hun pad kruisten. Vorselaar had haar eigen Moeder Cent. Zuster Michaël gaf tussen 1935 en 1957 les in het eerste leerjaar in de jongensschool. Ze was een autoriteit, zowel in vrees als in eerbied. Maar ze had een warm hart. Haar strenge aanpak had slechts één doel: alles uit de leerlingen halen wat erin zit. Veel jongens die bij haar in de klas zaten, zullen zeker de sinterklaasperiode herinneren. Op de zolder boven het klaslokaal werd er dan met kettingen gerammeld en één keer is Zwarte Piet zelfs door het luik naar beneden gekomen. Een leerling die zijn best niet deed op school of in de kerk gebabbeld had, stak hij onverbiddelijk in de zak. En wie denkt er niet met een warm hart aan wijlen zuster Marie-Nathalie? De gewezen onderwijzeres van het eerste leerjaar was ook belast met de zorg voor de parochiekerk. Liturgische gewaden en voorwerpen die nodig waren voor de vieringen bleven altijd in onberispelijke staat. Ze werd bijgestaan door Zuster Magda De Koninck, jarenlang directrice van de lagere meisjesschool en de bezielster van de catechese voor vormelingen. Daarnaast was ze ook lector in de zondagsmis. En wie nood had aan een luisterend oor, kon bij haar terecht in haar bureel in ’t Hoeveke. 

EEN SOCIAAL ENGAGEMENT
Het Tweede Vaticaans Concilie bracht niet alleen verandering in de eucharistieviering, ook de kloosterlingen kregen extra taken. De zusters werden ingeschakeld in sociaal en pastoraal werk zoals het inrichten van onthaal- en bezinningshuizen, gemengde gebedsgemeenschappen en initiatieven die jongeren samenbrengt rond geloven. Vrijwilligerswerk in Poverello, de Ark, asielcentra… het komt er allemaal bij. In Vorselaar was Zuster Johan daarin een voorbeeld. Wie naar de Chiro ging, zal haar zeker nog kennen. Zij stond mee aan de wieg van de gemengde Chiro, als een echte feministe. Als het voor de goede zaak was, nam ze geen blad voor de mond en stak ze haar handen uit de mouwen. Een van haar wekelijkse bezigheden was het onderhouden van het Chiroheem. Met haar aanstekelijk enthousiasme wist ze honderden jongeren te begeesteren. Sommigen noemden haar zelfs de ‘vliegende non’, omdat ze bijna dagelijks met haar fiets door het dorp scheurde, op weg naar een vergadering, het heem, de pastorij of op huisbezoek. En de avondklok die moeder overste had ingesteld, mocht ze vrolijk aan haar laars lappen want ze had een sleutel van de achterdeur.

OVER DE GRENZEN
De activiteiten van de congregatie gingen tot ver over onze landsgrenzen. O.a. Zuster Johan vertrok naar Venezuela om er in de barrio’s te gaan werken. Vorselaar zag haar met spijt in het hart vertrekken. Maar er was bij de zusters al een missiedroom sinds 1930. In 1968 vertrokken er zes zusters tegelijk, allemaal tussen 34 en 38 jaar oud en met een verschillend diploma. Zo kon er een eerste stichting gerealiseerd worden. Zusters die zich inzetten in Congo, legden zich toe op het stichten van een normaalschool, samen met inlandse zusters. De overdracht van kennis en wetenschap was immers een positieve hefboom om op lange termijn de levenssituatie van de lokale bevolking te verbeteren.

FEESTJAAR
Het feestjaar werd in Vorselaar al ingezet op 2 fe- bruari met een eucharistieviering, voorgegaan door kardinaal Mgr De Kesel. Door de corona-pandemie zijn echter heel wat activiteiten gesneuveld. Erg jammer, want aan de voorbereidingen van de openluchtmis, de musical en de tentoonstelling was hard gewerkt. Wat wel doorgaat is de ‘leerwandeling’ waarbij de bezoeker de keuze heeft tussen de digitaal gegidste wandeling of het parcours volgen via infoborden. Via erfgoedapp.be kan je de app downloaden en de tour ‘200 jaar Congregatie Vorselaar’ kiezen. De wandeling komt langs het kloosterdomein en enkele interessante plaatsen in het dorp. In oktober verschijnt er een publicatie met de geschiedenis en foto’s van 200 jaar Zusters van Vorselaar, verkrijgbaar in het gemeentehuis.