Leven in een wereldstad met 15 miljoen inwoners

“In zekere zin ben ik al op mijn achttiende uit Wuustwezel vertrokken”, start Dieter. “Toen ging ik aan de KU Leuven natuurkunde studeren en behaalde ik er mijn doctoraat. Vervolgens kreeg ik het aanbod om een post-doc te doen aan Rutgers University, vlakbij New York, dus verhuisde ik naar Harlem. Eén van de weinige plekken in en rond New York waar een studioappartement nog enigszins betaalbaar was. In New York leerde ik Ayça kennen en na afloop van mijn post-doc ben ik haar naar Istanboel gevolgd. Inmiddels wonen we hier al meer dan 8 jaar.”

Acht jaar al. Dat wil toch zeggen dat het leven je daar bevalt?
Dieter Van den Bleeken: “Absoluut. Behalve het feit dat mijn vrouw en kinderen hier geboren zijn, is Istanboel een stad die enorm veel te bieden heeft. Met meer dan 15 miljoen inwoners is het de grootste stad van Europa, groter dan Londen, Parijs of zelfs Moskou. Veel mensen weten dat niet. Het is een internationale metropool met een rijke, eeuwenoude geschiedenis. Naast het prachtige Byzantijnse en Ottomaanse erfgoed vind je hypermoderne gebouwen en prachtige staaltjes van hedendaagse architectuur. En de kers op de taart: de Bosporus (de zeestraat die de Zwarte Zee met de Middellandse Zee verbindt, nvdr.) loopt dwars door de stad heen. Prachtig! Weet je, Istanboel ligt net op de grens tussen Europa en Azië en die mix van oost en west voel je hier heel sterk. Het lijkt een cliché, maar het is zo: conservatieve religieuzen en progressieve vrijdenkenden wonen hier naast elkaar. Reactionaire Turkse nationalisten en grote fans van het westen lopen naast elkaar op straat. Dat zorgt soms voor polarisatie en spanningen, maar eigenlijk merk je daar in het dagelijkse leven maar weinig van. Die enorme verschillen in overtuigingen en opvattingen worden bedekt onder een laken van gastvrijheid en hulpvaardigheid. De traditie om elkaar te helpen, leeft hier nog heel erg.”

Wat heeft Turkije dat België niet heeft?
“Weet je, Turken staan over het algemeen wat relaxter in het leven dan wij Belgen. Alles is wat minder georganiseerd. Regels worden eerder gezien als richtlijnen. Je merkt dat heel goed als je met vrienden wil afspreken. Probeer afspraakjes niet te lang op voorhand te plannen, want dat lukt niet. ‘Volgende week woensdag pintje pakken?’ ‘Tuurlijk. Geweldig idee. We bellen binnen een paar dagen nog eens en dan zien we wel.’”

Nog pluspunten?
“De uitgestrekte landschappen. De openheid. Die antieke geschiedenis. En het mooie weer, natuurlijk! (lacht) Je hebt hier wat ze noemen een Middellands zeeklimaat met aangename temperaturen het hele jaar door. Veel vorstdagen heb je in de winter niet, maar het kan wel degelijk sneeuwen.”

Zijn er ook dingen waaraan je je ergert?
“Natuurlijk. Het verkeer, vooral. Bij goed weer valt de drukte wel mee, maar zodra het regent, draait alles in de soep. Dan ben je sneller te voet.”

In het nieuws horen we wel eens onrustwekkende berichten over Turkije. Is Istanboel veilig?
“Sinds de aanslagen en de mislukte staatsgreep in 2016, is het hier relatief rustig. Laat ons zeggen dat het momenteel ‘stabiel’ is. Het politieke klimaat is nog steeds grillig, maar zolang je niet openlijk dissident bent, heb je niets te vrezen.”

Momenteel gaat de hele wereld gebukt onder de coronacrisis. Hoe beleven jullie die in Turkije?
“In vergelijking met sommige andere Europese landen hebben we hier voorlopig een relatief korte en kleine piek gehad: er zijn iets meer dan 125.000 besmettingen en zo’n 3.300 sterfgevallen. Op meer dan 80 miljoen inwoners. Het grote verschil met België is dat we hier lockdownweekends hebben: iedereen moet enkel tijdens het weekend binnenblijven. Een beetje gek misschien maar als de cijfers kloppen, dan lijkt het wel te werken. Momenteel zijn wij de stad even ontvlucht. We wonen al meer dan een maand met het hele gezin in het vakantiehuis van Ayça’s ouders aan de kust. Veel minder druk en een pak veiliger.”

Voor de coronacrisis was het klimaat voor veel Belgen een belangrijk agendapunt. Is dat in Turkije hetzelfde?
“Niet echt. In grote — voornamelijk landelijke — delen van Turkije hebben ze nog geen gasaansluiting en wordt er met vervuilende houtkachels verwarmd. Ook in de stad zie je nog heel veel oude vrachtwagens en verouderde auto’s. Een Lage Emissiezone zou hier voor een enorme chaos zorgen. Maar het zit ook niet in de mindset van de mensen. Om je een voorbeeld te geven: in de winter zetten mensen hun verwarming zo hoog dat ze nog steeds in een T-shirt kunnen rondlopen. Liever dan de verwarming wat lager te draaien, doen ze hun trui uit of, erger nog, zetten ze het raam open. Terwijl de verwarming lekker doordraait! Begrijpe wie begrijpen kan.”

Wat is voor jou het grootste verschil tussen België en Turkije?
“Het grootste verschil? De financiële ongelijkheid. Dat voel je hier veel meer dan in België. De kloof tussen arm en rijk is hier veel aanweziger. Terwijl in België arm en rijk naar dezelfde scholen gaan, heb je hier publieke staatsscholen en dure privéscholen. Die laatste zijn natuurlijk enkel voor wie het zich kan veroorloven. En dan nog: voor veel gezinnen weegt het op het familiebudget. Hetzelfde met gezondheidszorg: welgestelde Turken gaan naar privéziekenhuizen, terwijl de armen het met de gezondheidszorg van de staat moeten doen.”

Een beetje zoals in de Verenigde Staten?
“Ja, eigenlijk wel. Ik noem Turkije weleens het Amerika van Europa. Los van die opsplitsing tussen openbaar en privé zijn er nog veel gelijkenissen. Net zoals de Verenigde Staten heeft Turkije een heel conservatief binnenland, maar de kustgebieden zijn progressief. Turken zijn ook ongelooflijk ondernemend. Je hebt hier heel veel self-made men. En women! Tv-series worden uitgestuurd over heel de wereld. De mooie natuur, nog een gelijkenis. De meeste mensen weten het niet, maar Turkije heeft wondermooie natuurgebieden. Cappadocië is prachtig, maar er is ook het Kaçkargebergte, de vele nationale parken in het binnenland, de prachtige rotskusten aan de Zwarte Zee, de meren ten noorden van Antalya. Te veel om op te noemen. Het grote verschil met de V.S. is dat Turkije een enorm rijke geschiedenis heeft, die teruggaat tot de eerste beschavingen. Wist je dat Gobekli Tepe, de oudste tempel ter wereld (6000 jaar ouder dan Stonehenge, nvdr.), in Turkije ligt? Je kan er de archeologische ruïnes gaan bekijken. Istanboel werd al in de 7de eeuw voor Christus gesticht en was tot 1453 — dat weten we allemaal uit de geschiedenislessen — de hoofdstad van het Oost-Romeinse Rijk. Ook Efeze, een van de belangrijkste handelscentra in de Griekse Oudheid, ligt trouwens in Turkije.”

Hoe moeilijk is het om in Istanboel te integreren?
“Dat valt eigenlijk best mee. Alles begint natuurlijk bij de taal. Als je Turks spreekt, is iedereen verrast en word je bijna onmiddellijk als een Turk behandelt. Ook als je, zoals ik, bleek en blond bent. (lacht) Mijn Turks is na 8 jaar behoorlijk goed: in dagelijkse conversaties kan ik me meer dan redden. Kranten kan ik lezen. Tv kan ik volgen. Alleen literatuur, dat lukt me nog niet goed.”

Heb je na al die jaren in het buitenland nog voeling met wat er in de Kempen gebeurt?
“Ja hoor. Elke ochtend scroll ik door het nieuwsoverzicht van De Standaard en vooral het sportnieuws volg ik nauwgezet. Nieuws uit Wuustwezel, dat is wat moeilijker om te volgen, maar dat hoor ik dan weer via mijn ouders. Bovendien proberen we twee keer per jaar naar België op bezoek te komen: een maand tijdens de zomervakantie — dan werk ik doorgaans als gastprofessor aan de KU Leuven — en een iets kortere periode rond de feestdagen. Op die manier blijf je toch contact houden met vrienden en familie, want die mis je wel als je zo ver weg woont.”

Zijn er nog dingen die je mist?
“De typisch Belgische lekkernijen: bloedworst, appelbollen en goeie frieten. Lekker bier ook! Dat vind je hier wel, maar je betaalt er haast een fortuin voor. Fietsen mis ik ook. Als ik in de zomer in België ben, dan ga ik regelmatig een fietstocht maken met vrienden, met mijn familie, of met Ozan. Die heeft in Wuustwezel leren fietsen. Heerlijk!”

Denken jullie eraan om ooit terug te komen?
“Momenteel is dat niet aan de orde. Het plan is om hier te blijven. We zijn hier gelukkig. Voor onze kinderen is dit hun thuis. Zowel Ayça als ik hebben hier een goede job, die we graag doen. We voelen ons hier goed. Maar wie weet wat de toekomst brengt. Ik sluit niets uit. Omstandigheden kunnen veranderen. Mocht het er ooit om één of andere reden toch van komen, dan zijn we alleszins voorbereid. Onze kinderen worden drietalig opgevoed. Thuis Turks en Nederlands, en op school Frans. Ayça heeft door de jaren heen een aantal intensieve cursussen Nederlands gevolgd. Ze vond het belangrijk dat ze met mijn familie kon praten. Bovendien is haar Frans wel wat beter dan dat van mij. Ze geeft al jaren les op een Franse school.”