Mieke Paulussen: "Leerkracht zijn is zoveel meer dan alleen lesgeven"

“Sinds het programma word ik vaak herkend. Ik heb nog net geen handtekeningen moeten uitdelen.” Mevrouw Paulussen kan lachen met haar kersverse beroemdheid. In Meneer Vanneste was ze, als oud-leerkracht van Tijs, een van de leraren die hun gedacht mochten zeggen over het Vlaamse onderwijs. Dat deed ze vrank en vrij — en in tegenstelling tot de presentator — in onberispelijk Nederlands, zoals het past voor een docent Nederlands, Engels en drama. Wanneer we met Mieke afspreken, geniet ze nog ‘volle bak’ van haar vakantie. “Ik probeer zoveel mogelijk tijd door te brengen met vrienden en familie. Naar een festivalletje gaan en reizen doe ik ook graag. We gaan nog een paar dagen met de rugzak door de Ardennen trekken.” Enkele weken later is het al uit met de pret. “Rond 15 augustus beginnen we er weer aan. Pas een week later weten we welke cursussen we gaan geven. Een deel van je opdracht ken je natuurlijk al wel. Maar zelfs als je al 26 jaar voor de klas staat, zoals ik, zijn er nog verrassingen. Vorig jaar bleek dat ik de vervolgcursus drama mocht geven. Dan heb je een week tijd om je eerste lessen voor te bereiden. Na zoveel jaar hoef je gelukkig niet van een blanco blad te beginnen. In het begin van mijn carrière zat ik elke dag tot 11 uur ’s avonds voor te bereiden.”

Hoe ben je in Meneer Vanneste beland?
Mieke Paulussen: “Tijs is met een cameraploeg mijn klas binnengevallen. (lacht) Hij was een programma aan het maken, toen nog voor VRT NU (het online aanbod van de openbare omroep, nvdr.) om mensen warm te maken voor een job in het onderwijs. Daarvoor bezocht hij de leerkrachten waar hij zelf goede herinneringen aan had. Oude rotten in het vak dus, maar te mijner verdediging: hij zat bij mij in de klas toen ik voor het eerst lesgaf. (lacht) Ook in onze vrije tijd zijn we elkaar nadien nog wel eens tegen het lijf gelopen. Nadien bleek dat de VRT het format interessant genoeg vond om in primetime uit te zenden… Een school is een wereldje op zich. De ogen van sommige mensen zullen wel open gegaan zijn. Voor ons was het ook fijn om onze collega’s in de vakschool in Mol aan het werk te zien. Maar ondertussen zaten wij dus al in het programma. Ik vond dat niet zo erg. De meeste mensen zeggen me dat ik op televisie te zien was zoals ik echt ben, ook in de klas: redelijk direct, zonder een blad voor de mond te nemen. De opnames zorgden wel voor een speciale sfeer in de leraarskamer. Maar Tijs stelde iedereen direct op zijn gemak.”

Je zus werkt ook in het onderwijs, werden jullie door jullie ouders ‘sterk aangeraden’ om die richting uit te gaan?
“In het vijfde middelbaar wist ik al wat ik wou worden. Ik was ook goed in wiskunde maar heb dan overwogen welke vakken het plezantste zouden zijn om te geven. Dat waren de talen, het leek me fantastisch om met literatuur en teksten verhalen te vertellen voor de klas. Aan het Heilig Graf ben ik begonnen tijdens een feestjaar, een jaar later mocht ik mee op Romereis. Het is fijn om op een andere manier om te gaan met je leerlingen. Al moet je ook geen vrienden met hen willen zijn. Eén van de laatste berichten op Smartschool die ik het voorbije schooljaar kreeg, kwam van een moeder, ik was titularis van haar dochter. Ze bedankte me en hoopte dat ik even gedreven verder zou doen omdat ik zo een verschil maakte, niet alleen voor de kinderen maar ook voor hun ouders. Leerkracht zijn is vandaag zoveel meer dan alleen lesgeven. Vroeger zat er af en toe iemand met iets, nu zijn de problematieken veel diverser. Daar aandacht aan schenken is ook een van onze taken.”

De verantwoordelijkheden werden groter maar tegelijk lijkt jullie status in de maatschappij alsmaar minder te worden.
“Mijn studiegenoten keken neer op studenten die leerkracht werden. Na vier jaar universiteit gingen wij nog een aggregaat doen om dan ‘maar’ voor de klas te gaan staan. Ik heb nooit begrepen waar die ‘maar’ vandaan kwam, die wil ik eruit halen. Alsof we een stelletje pummels zonder brein zijn… Leerkracht zijn is echt een fantastische job. Ik doe het doodgraag, elk uur is anders. Ik hoop dat mensen er terug respect voor kunnen krijgen. Anders blijven we in diezelfde vicieuze cirkel hangen. Het huidige tekort heeft namelijk ook te maken met die negatieve connotatie. Ik geef les aan aso-leerlingen en ook daar zie ik weinig interesse voor een job in het onderwijs, zeker wanneer ze kiezen voor een masteropleiding. Van mij mogen ze gerust strenger zijn in de opleiding. In Finland wil iedereen leerkracht zijn. Daar is geen inspectie omdat de overheid erop vertrouwt dat wie leerkracht is dat ook wil blijven. Jammer dat je hier wel het onderwijs kunt instappen en er weinig voor doen. Ik ben er voorstander van dat leerkrachten meer uren aanwezig zijn op school. Zo kunnen ze sterkere teams vormen met meer overleg en klassenraden. Dat kan de kracht van goed onderwijs zijn.” 

Wat zijn de voor- en nadelen van het onderwijs?
“Het lesgeven zelf vind ik het leukste. Het voorbereiden ook, het zoeken naar teksten en materiaal met bijvoorbeeld een actuele link om de leerlingen mee te krijgen. De verloning is goed en we hebben inderdaad veel vakantie. Maar ik verbeter niet meer zo graag. Eén van mijn frustraties is de oneerlijke verdeling van de werklast onder leerkrachten. Het voorbije schooljaar heb ik elke week vier uur drama gegeven. Dat is vaak intenser dan andere lessen maar daarna stopt het. Geen verbeterwerk, geen examens… Dat is echt dag en nacht verschil met een vak als Nederlands. In Finland geven leerkrachten LO en praktijk 22 uur les, leerkrachten algemene vakken 20 uur en taalleerkrachten 18 uur. Dat mag van mij hier ook ingevoerd worden.”

In de reeks bleek Smartschool een andere grote frustratie.
“Het is ook een handige tool, hoor. Maar vandaag hebben leerlingen geen papieren schoolagenda meer. Als je vroeger een taak wou geven, volstond het om dat in de klas te zeggen. Nu moet je dat zelf in het systeem invoeren, anders bestaat het niet. De omgekeerde wereld. Ontbreekt er een taak, dan moet je een hele administratie in gang zetten om die alsnog te krijgen. Er kruipt heel veel tijd in.”

Jij bent leerkracht Nederlands, krulden jouw tenen ook bij het horen van het Algemeen Beschaafd Kempens waar Tijs zich van bediende?
“Mijn zoon heeft les gehad van Tijs tijdens de opnames. Toen mijn vader het programma keek, had hij ook kritiek op het dialect van Tijs. Mijn zoon heeft hem van weerwoord gediend. Voor hem vormde dat dialect geen obstakel om te leren tijdens de lessen, integendeel zelfs. Dat blijft toch het belangrijkste.” 

Wat mogen we je wensen voor het nieuwe schooljaar? 
“Niet te grote klassen. (lacht) Ik heb wel graag leerlingen met pit. En liever geen vieze virussen meer die plots opduiken. Ik ben heel blij dat corona voorbij is. Als een leerling nu een les mist, kan ik de opgenomen versie eenvoudig laten herbekijken. Maar verder was er geen enkel voordeel aan het afstandsleren. De mondmaskers bijvoorbeeld waren vreselijk. Die hele periode heeft een grote impact op onze jongeren gehad. Daarom blijft het belangrijk om in te zetten op het mentaal welbevinden van leerlingen. Als ze zich niet goed voelen in hun vel zal de leerstof nooit binnen komen, hoe goed de leerkracht ook is.”