Brigitte Van Aken zorgt voor leeskriebels bij kinderen en jongvolwassenen

Brigitte, hoe is het om voor verschillende doelgroepen en leeftijden te schrijven?
Brigitte Van Aken: “Elk thema is toegankelijk voor elke leeftijd, als het maar goed geschreven is. Zo schrijf ik veel toegankelijker en laagdrempeliger voor jongere kinderen dan voor jongvolwassenen. Als ik voor een oudere leeftijd schrijf, steek ik er meer gelaagdheid in. Al blijft de basis van het verhaal wel hetzelfde. Iedereen heeft nood aan verhalen, ongeacht de leeftijd. Want iedereen wil zich graag verwonderen.”

Je bent al meer dan dertig jaar auteur. Hoe is je schrijfproces door de jaren heen geëvolueerd?
“Vroeger moest alles enorm snel verlopen. Toen ik net begon, had ik de ‘gewoonte’ om zeker elke twee jaar een nieuw boek af te hebben. Van dat idee ben ik volledig afgestapt. Nu werk ik aan een verhaal tot ik er zelf het gevoel bij heb dat het af is. Alles voelt nu veel minder gehaast. Daarnaast duurt de voorbereiding op mijn schrijfproces ook veel korter dan vroeger. Voor mijn eerste boek ‘Barst’ heb ik maanden aan een stuk research gedaan over de Tweede Wereldoorlog. Alle beschreven details in mijn boek zoals kledij, functiebenamingen en zelfs de dikte van de sneeuwval in een bepaald jaar, moesten historisch accuraat zijn. Zo’n voorbereidingen laat ik nu achterwege. Ik zorg er nog steeds voor dat alles correct is, maar verlies mezelf niet meer in het eindeloze researchwerk.”

In hoeverre heeft je achtergrond als leerkracht Nederlands je gevormd als auteur?
“Enorm hard. Ik voel goed aan wat jongeren aanspreekt in literatuur. Een duidelijke spanningsboog, voldoende cliffhangers, personages die aanleunen bij hun leeftijd… Allemaal zaken die maken dat jongeren een boek blijven lezen. Uiteraard was het ook een wisselwerking. Ik kon tijdens mijn schoolcarrière vaak te rade gaan bij mijn leerlingen. Ik liet hen een stuk van een aankomend project lezen en vroeg hen om feedback. Zo kon ik mijn verhaal nog aanpassen en voelden mijn leerlingen zich betrokken bij mijn projecten.”

Wat is jouw kijk op leesbevordering in het onderwijs?
“Ik draag leesbevordering enorm hoog in het vaandel. Zowel op scholen als daarbuiten. Het is en blijft enorm belangrijk om iedereen warm te maken voor boeken en literatuur. Want verhalen brengen vaak rust en evenwicht in het leven van mensen. En rust zorgt voor geluk.”

Wat zouden scholen daar concreet voor kunnen ondernemen?
“Een voorleesexpert in alle drie de graden van het middelbaar en lager onderwijs zou een enorme meerwaarde zijn. Die expert kan één uurtje in de week ingezet worden om de leerlingen zo breed mogelijk kennis te laten maken met literatuur. Het gaat dan niet alleen over voorlezen, maar ook over reflecteren, het verhaal analyseren en het aftoetsen aan je eigen leefwereld. Zoals we een uurtje zwemmen of sporten aanbieden, zouden we ook een uur literatuur moeten inlassen. Ik ben er zeker van dat dat onze mentale gezondheid zou bevorderen.”

Hoe krijg je kinderen en jongeren aan het lezen?
“Eerst en vooral mogen we de impact van het voorlezen niet onderschatten. Eén fragment volstaat. Want voorgelezen worden doet ook lezen. Leerlingen worden uitgedaagd door cliffhangers. Het is daarom belangrijk om te weten waar in het fragment of verhaal je moet stoppen met voorlezen, nét daar waar het spannend of interessant is. Dan leest de gemiddelde jongere vanzelf verder. Daarnaast is het ook interessant om eens een auteur in de klas uit te nodigen. Dat kan makkelijk via de website auteurslezingen.be. Zo kan de auteur vertellen over zijn schrijfproces en kijk op een verhaal en krijgen de leerlingen de kans om essentiële vragen te stellen. Voor beide partijen een win-winsituatie.”

Hoe druk jij je eigen stempel op je boeken?
“Ik steek steeds een bepaalde gelaagdheid in mijn verhalen. Uiteraard in de hoop dat jongeren die gelaagdheid zelf beetje bij beetje blootleggen. Belangrijk blijft om onderlinge relaties van mensen en achterliggende karakteristieken niet te benoemen. In dat opzicht probeer ik steeds zo suggestief mogelijk te blijven. Zo schreef ik het boek ‘Gewoon daarom!’ over een meisje met een autismespectrumstoornis. Toch laat ik in het boek nooit het woord ‘autisme’ vallen. Het is aan de lezers om er zelf achter te komen waarom mijn personages handelen hoe ze handelen. Daarnaast probeer ik met mijn boeken ook een bepaalde rust te brengen. Zo zorg ik altijd voor een gesloten einde. Jongeren zijn van nature al rusteloos. Ik wil hen niet opzadelen met nog meer vragen en onwetendheden door een open einde te schrijven. Ze zullen na het lezen van mijn boeken het verhaal volledig kunnen afsluiten, wat voor een bepaalde rust zorgt.”

Je jeugdroman 'Zie je graag' werd vertaald naar het Duits. Hoe is het om ook een internationaal publiek te bereiken met je werk?
“De impact van mijn werken blijft het belangrijkste voor mij. Dat jongeren, leerkrachten en volwassenen aan de slag gaan met de verhalen en thema’s die ik hen aanreik, is voor mij de mooiste erkenning als auteur. Toch is het heel fijn om te weten dat mijn werk ook gesmaakt wordt in andere landen. De impact van mijn verhalen kan op die manier enkel maar groter worden.”

Hoe hoop je dat mensen aan de slag gaan met je boeken?
“Tijdens lezingen zet ik in op de beleving van het verhaal. Zo neem ik attributen mee om het verhaal tijdens een rollenspel zo goed mogelijk tot leven te laten komen. Daarnaast is het belangrijk om dieper in te gaan op de besproken thema’s uit het boek. De leerlingen kunnen door de herkenning in het hoofdpersonage bepaalde emoties of gebeurtenissen toepassen op hun eigen leven. Wanneer er een nabespreking volgt, krijgen de jongeren de kans om hun eigen verhaal te doen. Daarbij komen vaak heel persoonlijke en eerlijke verhalen naar boven.”

Welke boodschap probeer je over te brengen aan je lezers?
“Ik probeer lezers bij te brengen dat er meerdere kanten aan één verhaal zijn. Ik wil hen meegeven dat er vaak veel nuances nodig zijn om het totaalbeeld van een situatie juist te schetsen. Het is in veel gevallen geen zwart-witverhaal. Mensen denken vaak wel zo. De jongeren leren dat het belangrijk is om nuances aan te brengen om juist te kunnen ‘oordelen' over situaties, vind ik enorm belangrijk en nuttig.”

Welke projecten kunnen we in de nabije toekomst van je verwachten?
“Ik werk momenteel aan een nieuw boek. Het basisverhaal en de personages liggen er, maar aan de uitwerking moet nog hard geschaafd worden. De publicatie zal dus nog niet voor de eerstkomende jaren zijn. Daarnaast bied ik ook schrijfcursussen aan in middelbare scholen. Zo was ik al te gast op een school in Geel. Daar werkte ik met foto’s om de fantasie van de leerlingen te prikkelen. Het was aan hen om rond die foto een verhaal uit te werken. De verhalen die de leerlingen aan het einde van de middag voorlazen, waren verrassend goed opgebouwd. Ze lazen met trots hun stukken voor. Ik ben er dan ook zeker van dat het ‘schrijfonderwijs’ nog niet ten dode is opgeschreven.”