Hoofdinspecteur Luc De Cock: maakt jacht op Aziatische hoornaars

Luc De Cock windt er geen doekjes om: met de Aziatische hoornaar valt niet te spotten. “Hoornaars zijn in de eerste plaats het probleem van imkers, maar op lange termijn ook van de biodiversiteit en mogelijk ook voor onze voedselvoorziening in het algemeen”, zegt De Cock. “Een nest hoornaars is in staat om op jaarbasis vijftien kilogram aan bestuivers in te palmen, die nodig zijn om ons fruit en onze groenten te bestuiven. Dat kan tellen.”

Waarom komt die waarschuwing uitgerekend nu, in de aanloop naar de winter?
Luc De Cock: “Tijdens de herfst verblijven 400 tot 700 koninginnen van de Aziatische hoornaar in hun nest. Die vliegen rond deze periode uit om bevrucht te worden. Tien procent van die koninginnen overleeft de winter. Nog eens tien procent daarvan slaagt erin om tegen het volgende najaar een nieuw nest uit te bouwen. Op dat moment begint het verhaal weer helemaal opnieuw. We hebben dus te maken met een vermenigvuldiging van 4 tot 7. Reken maar uit.”

Hoe lang krijgt Europa al af te rekenen met de Aziatische hoornaar?
“In West-Europa, Frankrijk, om precies te zijn, werden de Aziatische hoornaars voor het eerst gesignaleerd in 2004, nadat ze waren meegereisd tijdens een vracht uit China. In 2016 doken ze ook bij ons op. Er is wel een verschil tussen de Europese en de Aziatische hoornaar. Europese hoornaars zijn minder territoriaal en vallen niet snel aan. Ze zijn hier nota bene altijd al geweest. Boeiend detail: de Aziatische hoornaar is de enige wesp die een groot water kan oversteken.”

Wie is de eerste in de commandostructuur als het op het verdelgen van hoornaars aankomt?
“In principe is de lokale brandweer verantwoordelijk voor het verdelgen van wespen, maar voor veel korpsen hangen de hoornaarsnesten te hoog of zijn ze te moeilijk bereikbaar. Ook de brandweer kan niet alles. Bovendien maakt de brandweer gebruik van een verdelgingsproduct dat naast hoornaars ook andere dieren en de omliggende natuur zou kunnen schaden. Om dat te vermijden kunnen milieuvriendelijke producten gebruikt worden. De Vlaamse overheid heeft zich een poos beziggehouden met het regelen van het bestrijden van de hoornaar, maar ze heeft die materie nadien min of meer doorgeschoven naar de plaatselijke overheden. De gemeente- en stadsbesturen, met andere woorden. Op veel plaatsen is er momenteel geen budget beschikbaar om de hoornaar te bestrijden. Met alle gevolgen van dien.”

En dus heb jij het heft zelf in handen genomen?
“Zo zou je het kunnen stellen. Ik ben imker en heb vorig jaar drie bijenkasten verloren aan de Aziatische hoornaar. Dat heeft me aangemoedigd om zelf werk te maken van hun verdelging. Ik beschouw het als een engagement. De eerste vijftien kleine nesten heb ik gratis verwijderd. Bewust, omdat ik wil dat mensen de aanwezigheid van hoornaarsnesten blijven melden.”

Een missie met een hoog Robin Hood-gehalte, als u het mij vraagt. Of is dat overdreven?
“Dat is veel gezegd, al doe ik wel aan verdelgen vanuit een maatschappelijke gedrevenheid. Anderzijds is het ook een bron van inkomsten, al zal ik daar nooit rijk van worden. Dat is ook mijn drijfveer niet. Mijn collega Patrick en ik vragen gemiddeld 120 euro voor een verdelging. Het is nooit de melder die dat bedrag moet ophoesten. Wij contacteren eerst het gemeenbestuur. In de meeste gevallen treffen we met de bevoegde dienst een financiële regeling.”

Op TikTok circuleren beelden van zogeheten ‘spectaculaire verdelgingen’. Gebeurt dat wel vaker?
“Laat ons zeggen dat er collega’s zijn die dat vaak doen, maar zelf vinden we het niet belangrijk om die beelden of foto’s telkens te posten. (lacht) Hoornaars bestrijden zorgt wel eens voor gevaarlijke situaties, dat zeker, maar om daar breed mee uit te pakken? Die behoefte hebben wij niet.”

Hoe gevaarlijk kan zo’n verdelging zijn?
“Om je een idee te geven: als hoornaars zich bedreigd voelen, gaan ze in groep op het nest zitten. Komt de dreiging dichter, dan vallen ze aan. Op dat moment kan je je maar beter uit de voeten maken. Hoornaars zijn ook gevoelig voor trillingen. Kinderen die in hun buurt met een bal spelen en het nest verstoren, zouden als een dreiging beschouwd kunnen worden.”

Wat is de meest wijze reactie als je oog in oog komt te staan met hoornaars?
“Houd afstand en waarschuw de brandweer of een verdelger. Meld het nest ook altijd op Vespawatch.be. Daar worden alle meldingen gecentraliseerd.”

Als hoofdinspecteur bij de Spoorwegpolitie ben je wellicht één en ander gewoon. Schrikt zo’n verdelging jou nog af?
“Mijn ervaring als hoofdinspecteur zorgt ervoor dat mijn hartslag niet telkens gaat pieken. Rustig kunnen blijven in niet-alledaagse omstandigheden helpt ook bij het bestrijden van hoornaars. Een doorsnee mens loopt weg van een conflictsituatie, als inspecteur doe je het omgekeerde en stap je erop af. Dat doe ik ook als verdelger. Het klinkt wellicht vreemd, maar ik vind het prettig om in spannende situaties op zoek te gaan naar een elegante en correcte oplossing.”

Wat moet ik me voorstellen bij het aantal lokale verdelgers? Is er in de Kempense regio sprake van concurrentie?
“In de provincies Antwerpen, Limburg en Vlaams-Brabant is een zevental verdelgers actief, voor zover ik weet. In de meeste gevallen gaat het om imkers met een groot hart voor dieren en de natuur, die — als het kan — werken met niet-giftige verdelgingsmiddelen. Het onderscheid zit ‘m vooral in het materiaal dat wij gebruiken. Mijn collega heeft een lans van meer dan dertig meter, waardoor hij en ik wel erg hoge nesten kunnen bereiken. Dat speelt in ons voordeel.”

Er staan jou nog drukke weken te wachten, vertelde je me onlangs. Waarom net nu?
“We zitten op dit ogenblik in het laatste stadium, dat van het secundaire nest, doorgaans hoog in de boom. Zo’n nest start altijd als een klein nestje. Eerst wordt het een primair, pas later een secundair nest. Rond deze periode vliegen de koninginnen uit om een nieuw onderkomen te bouwen. Elk secundair nest dat nu vernietigd kan worden, zorgt ervoor dat koninginnen niet langer kunnen uitvliegen. Hoe je zo’n nest kan spotten? Door aandachtig rond te kijken. Door het vallen van de bladeren vallen ze nu veel meer op.”

Zijn er nog andere methoden om de verdere verspreiding tegen te gaan?
“Absoluut. Koninginnen van de Aziatische hoornaar vechten om een nest te kunnen innemen of hun eigen nest te kunnen behouden. Dat zijn telkens gevechten op leven en dood. Daarop inspelen is één van de mogelijkheden. Ook de academische wereld bestudeert momenteel een aantal alternatieven.”

Het bestrijden van de Aziatische hoornaar: is dat een gevecht dat de mens ooit kan winnen?
“Ik wil niet pessimistisch klinken, maar neen. Van de hoornaar raken we nooit meer af. Het enige wat we nog kunnen doen, is de plaag beheersen. Lukt ons dat, dan zijn we goed bezig.”

Foto’s: Peter Briers

MEER INFO
www.vespawatch.be