Een oude lijnbus om het leven van mensen weer op de rails te krijgen

Bij Samen Plannen VZW start Eva schijnbaar onmogelijke projecten op met mensen die omwille van hun achtergrond of voorgeschiedenis elders geen kansen krijgen. Zo kocht ze een paar weken geleden voor 200 euro een versleten lijnbus die ze samen met haar gasten wil ombouwen tot een woon-, reis- en babbelbus. “Overal waar ik met die bus kom, reageren de mensen met: ‘oei-oei, Eva!’ Maar ik ben wel gewoon dat mensen me voor zot verklaren”, lacht ze. “Ik laat me daar niet door uit mijn lood slaan.”

Jullie hebben met de vzw al een babbelbus en nu ga je er weer een opknappen. Worden jullie dan de nieuwe vervoersmaatschappij, Eva?
Eva Gilis: “Nee, uiteraard niet! Met Samen Plannen willen we werken aan een warmere samenleving, hulp verlenen en een stem én kansen geven aan mensen die niet gehoord of gezien worden in onze maatschappij. Drie jaar geleden hebben we zo’n oude VIP-bus uit de wielerwereld omgebouwd tot de Babbelbus waarmee we in buurten langsgaan zodat de bewoners zichzelf en elkaar beter kunnen leren kennen. Ook deze oude lijnbus gaan we opknappen. Maar we willen ze ook voorzien van een slaapplek, sanitair en een keuken zodat mensen er even tijdelijk in kunnen wonen als ze bijvoorbeeld een time-out nodig hebben of net uit de gevangenis komen. Daarnaast zal ze ook gebruikt kunnen worden om mee op reis te gaan, want reizen is vaak moeilijk voor de mensen waar ik mee werk, en toch heel belangrijk. Ik droom er alleszins van om met mijn gasten met de bus op reis te gaan.”

Hoe geraak je eigelijk aan zo’n oude lijnbus?
“Tja, da’s een verhaal van toeval. Hoewel ik denk dat toeval niet bestaat. Drie jaar geleden had ik al wel eens met een aantal mensen gesproken over het idee om een oude lijnbus om te bouwen. Van één van hen kreeg ik in april een telefoontje. Er stond zo’n bus in de tuin van een café. De cafébaas had jaren terug het idee gehad om er een partybus van te maken, maar dat was er niet van gekomen. En nu de kroeg de deuren sloot, moest die bus daar weg. Tweehonderd euro was geen geld, maar die bus stond wel al jaren in een wei. Met nieuwe batterijen hebben we ze kunnen starten, maar daarmee was zowat alles gezegd. We hebben ze dan met een tractor naar de straat moeten trekken en van daar is ze getakeld en naar een truckcentrale gebracht waar ik niet veel meer hoorde dan ‘Oei-oei!’. Gelukkig duurt het nooit lang voor ik mensen meekrijg in mijn verhaal en probeer ik ervoor te zorgen dat ze er, net als ik, in geloven dat we er toch nog iets moois van kunnen maken. Blijkbaar kan ik ook over automechanica zo overtuigend overkomen zodat die garagist op den duur vroeg hij of ik misschien niet bij hem wou komen werken.” (lacht)

Is dat de rode draad in alles wat je doet, mensen laten geloven in de kansen en mogelijkheden?
“Dat is inderdaad wat ik wil overbrengen. In vergelijking met mijn gasten ben ik een zondagskind. Ik ben geboren en opgegroeid in een warm nest en heb een goede opleiding gehad. In de Steinerschool heb ik me kunnen ontwikkelen tot de persoon die ik ben. Ik heb nooit moeten ploeteren. Mijn gasten moeten dat constant. Ze moeten ploeteren om rond te komen en bij het zoeken naar een job worden ze niet eens uitgenodigd voor een gesprek, tenzij ze op hun cv liegen over hun levensloop. Als we samen een project opstarten zoals de renovatie van deze bus, staan we allemaal samen met onze handen in het haar. Een hoop problemen komen op ons af. Een versleten bus die door de keuring moet geraken, technische problemen waar we geen benul van hebben hoe we ze moeten oplossen, geen of te weinig geld… Maar met zo’n gedurfde projecten wil ik samen met mijn gasten aantonen dat je tot veel in staat bent als je er maar in gelooft. Maar alles begint met zelfvertrouwen. Je moet jezelf graag zien om je problemen te kunnen overwinnen. En dat is wat ik probeer te bereiken. Dat mijn gasten zichzelf weer graag zien.”

Ben je dan eigenlijk een hulpverlener? Of hoe zie je jezelf in het sociale werkveld?
“Goeie vraag. Zes jaar geleden ben ik met een burn-out uit de klassieke sociale sector gestapt. Het voelde niet juist meer aan. Ik merkte dat grote, gesubsidieerde organisaties niet meer met hart en ziel met de mensen bezig zijn. Ze focussen op administratie, turven en rapporteren om subsidies te behouden. Ik betrapte er mezelf soms op om enkel die trajecten aan te nemen waarvan ik wist dat we de doelstellingen gingen halen. Maar hierdoor vielen mensen uit de boot. Bij Samen Plannen geven we onze gasten onvoorwaardelijk kansen. En dat loopt wel eens mis omdat ook zij misschien wel eens een stap nemen waarvan achteraf blijkt dat ze er nog niet klaar voor waren. Maar ook als ze het een keer verkloten, blijft de deur van Samen Plannen open staan. Als het eens grondig misgaat, is iedereen ook de dag nadien weer welkom. Deze aanpak is anders en kleinschaliger dan de klassieke sociale hulpverlening, maar ik weet dat ik hierdoor op microniveau het verschil kan maken voor mensen. Het verschil tussen mijn aanpak toen en nu is dat ik niet meer bang ben om plat op mijn buik te gaan met een project. Ik durf te hoog fladderen en kan hierdoor wel eens diep vallen, maar ik geneer me daar niet voor. Als we eens op onze neus gaan, leren we daar samen van om het de volgende keer anders te doen of misschien wat minder hoog te vliegen.”

Plat op je buik gaan kan gebeuren, maar is natuurlijk niet de doelstelling. Wanneer voel je je wél geslaagd in je opzet?
“Ik krijg enorm veel energie als mensen weer in zichzelf geloven en daardoor weer zelf op pad kunnen. Ik heb echter wel geleerd dat je voor het proces daar naartoe geen timing in je hoofd kan steken. Onze gasten moeten die klik immers zelf maken en vaak doen ze dat volgens een andere timing of omwille van andere redenen dan dat je als buitenstaander zou denken. Vandaar dat ik ook zo sterk pleit voor onvoorwaardelijkheid van steun. Vaak moeten mensen eerst afgekickt zijn of aan andere voorwaarden voldoen om een woning of een job te kunnen krijgen. Maar misschien blijven mensen wel in verslaving of criminaliteit hangen omdat ze dak- of werkloos zijn. Momenteel worden er projecten opgezet van ‘housing first’ waarbij daklozen eerst een woning toegewezen krijgen alvorens er gewerkt wordt aan andere problemen als verslaving of mentale gezondheid. Ik vraag me wel eens af of er zo ook geen ‘hiring first’ project zou kunnen opgezet worden waarbij mensen onvoorwaardelijk een job aangeboden wordt als basis om verder te werken aan eventuele andere problemen. Er is momenteel een tekort op de arbeidsmarkt en werkgevers smeken om werknemers en toch spenderen die werkgevers geld en tijd om kandidaten te selecteren. Die middelen zouden ook aan opleiding en coaching kunnen besteed worden. Ik zag onlangs op televisie dat er een stoel in een shoppingcenter geplaatst werd. Wie het eerst in de stoel ging zitten, kreeg de job, ongeacht de opleiding of voorgeschiedenis. Opleiding en training werd ‘on the job’ door de werkgever aangeboden. Die onvoorwaardelijkheid van kansen, daar kan ik blij van worden. Waarom zetten werkgevers niet zo’n stoel in een kringloopwinkel of een Centrum Algemeen Welzijnswerk? Ik zie bij Samen Plannen dat coaching veel waardevoller is dan traditionele selectie van kandidaten. Bij ons krijgen die mensen kansen om iets te betekenen in de maatschappij en dan komt dat uiteindelijk wel goed. Het gaat misschien wat trager, maar het komt wel. Het zou mooi zijn als ik hen binnenkort ook een job zou kunnen geven met een loon waarvan ze kunnen leven zodat ze bij ons een echte herstart kunnen maken, maar…”

Laat me raden. Daar zijn geen centen voor?
“Hoe kon je het raden? In de klassieke sociale sector is men meer bezig met impactmetingen en administratieve taken dan met de sociale taken zelf. Daarom probeer ik het nu te rooien zonder subsidies. Maar uiteraard heb ik wel centen nodig om te kunnen doen wat we doen. Onze Babbelbus rijdt niet op water en in ons Weggeefhuis moet de chauffage in de winter ook draaien. Momenteel halen we onze werkingsmiddelen bij sponsors en kleinere subsidieprogramma’s waar geen administratieve rompslomp bij komt kijken. Zo word ik geen slaaf van het systeem en kan ik me toeleggen op waar het echt om draait: de mensen die ik ontmoet. Andere inkomsten en giften komen in ons Samen Plannen Fonds terecht. Met dat fonds geven we onze gasten nu en dan eens wat steun om gelijkwaardig te kunnen leven. Zodat ze ook eens een terrasje kunnen doen, een camionette kunnen huren voor een verhuis of naar het containerpark kunnen rijden met hun afval.”

MEER INFO
www.samenplannenvzw.be