Van tv-gezicht in Odessa tot orthopedagoog in Turnhout

In 2022 ontvluchtten heel wat Oekraïners hun land omwille van de oorlog. Maar jullie besloten eerder al om te vertrekken. Wat deed jullie beslissen om je koffers te pakken?
Yelena Terletska: “We hadden in de jaren voor onze vlucht al een aantal keren te maken gehad met discriminatie. Door de sterke invloed van de Orthodoxe kerk hebben vele van onze landgenoten het niet zo op koppels van hetzelfde geslacht. We zijn zelfs drie keer echt fysiek aangevallen. Maar toen we ook bedreigingen ontvingen waar de kinderen bij betrokken waren, dachten we dat het beter was om veiligere oorden op te zoeken. We hebben toen contact gezocht met verschillende LGBTI+-organisaties in Europa en kregen redelijk snel informatie van Cavaria in België. Hierdoor is de keuze voor onze nieuwe toekomst op België gevallen.”

Komt agressie tegen LGBTI+-personen dan vaak voor in Oekraïne?
Elena Oliinyk: “Officieel is er wel vrijheid van partnerkeuze en levenswijze, maar de orthodoxe kerk aanvaardt geen koppels van hetzelfde geslacht en ook volgens de wet hebben mensen uit de LGBTI+-gemeenschap geen rechten om te huwen. Naast die drie aanvallen werd ook ons huis beklad. En als we aangifte deden bij de politie werd er nooit gevolg aan gegeven.”
Yelena: “Zelfs niet toen we aangifte deden van de bedreigingen ten opzichte van de kinderen. Ook onze advocaat kon ons niet helpen en adviseerde toen om een vlucht voor te bereiden. Dat hebben we toen gedaan. Hier in België voelen we ons een pak veiliger, maar ook hier merken we nog dat onze landgenoten liever niet met ons in contact komen. Toen we in 2022 bij de massale vlucht vanuit Oekraïne probeerden te helpen bij de opvang in Arendonk, merkten we dat heel wat van de vluchtelingen het moeilijk hadden om onze hulp te aanvaarden.”

Jullie praten er nu heel vlot en open over, maar waarschijnlijk was het geen gemakkelijke beslissing om alles achter te laten en te vluchten naar het onbekende?
Yelena: “Dat was inderdaad niet gemakkelijk. Elena werkte in Odessa als barmanager en ik was presentatrice op televisie en acteerde met mijn kinderen in films. Daarnaast had ik ook een kleine souvenirwinkel. We hadden een mooi appartement en een goed leven. Dat laat je niet zomaar achter, maar vluchten zagen we als de enige uitweg. We verkochten ons appartement in Odessa om de nodige documenten te verkrijgen voor onze kinderen om het land te verlaten en vertrokken met vier koffers, 6.000 euro aan cash en een viool. Van de luxe die we in Odessa hadden, kwamen we met zijn vijven in een kamer van twintig vierkante meter in het opvangcentrum in Arendonk terecht en onze kinderen moesten naar een school waar ze de taal helemaal niet verstonden. De leerkrachten hebben hen wel erg goed opgevangen. Dat was een heel belangrijke houvast voor hen. Gelukkig hebben we na een aantal maanden een appartement in Arendonk kunnen huren en vond Elena werk tijdens de nachtshift bij Soudal. En toen we de Belgische nationaliteit verkregen kon ze deelnemen aan examens om aan de slag te gaan in het centrum in Merksplas. Nu hebben we ons eigen huis gevonden hier in Turnhout. Stilaan bouwen we zo ons leven weer op.”

En lukt het voor jou ook om werk te vinden?
Yelena: “Ik heb ook al verschillende jobs gehad. Ik werkte een aantal jaren als schoonmaakhulp, een jaar bij Soudal en nog een tijd bij een logistiek bedrijf. Maar ik kan de ervaring die ik heb opgedaan in Oekraïne niet echt gebruiken om hier een job te vinden. Elena werkte in Oekraïne al een tijd in een vrouwengevangenis, dat is beroepservaring die ook hier in het centrum relevant is. Maar als ik mijn cv instuur met mijn Oekraïense carrière als tv-persoonlijkheid, denken de werkgevers dat ik niet echt geschikt ben voor de positie die zij proberen in te vullen. Daarom heb ik beslist om terug te gaan studeren: orthopedagogie. Ik hoop in de toekomst in de sociale sector te werken. En wie weet kan ik andere mensen op de vlucht dan helpen om zich te integreren in onze samenleving.”
Elena: “Ik heb het geluk gehad dat mijn Oekraïens diploma rechten hier in België ook deels erkend werd. Helaas werd de master in de rechten niet volledig gehonoreerd, maar ik ben nu wel op bachelor-niveau erkend. En op die manier heb ik binnenkort ook kans op een vaste benoeming.”

Je kan je ervaring als veiligheidsmedewerker ook hier inzetten. Maar ik vermoed dat er toch ook wel heel wat verschil is tussen een gevangenis in Odessa en het centrum in Merksplas.
Elena: “Ja, uiteraard. In het centrum voor illegalen worden mensen vastgehouden die het land moeten verlaten. Ze verblijven maximaal een jaar in het centrum en worden dan ofwel gerepatrieerd, verplaatst of vrijgelaten met het bevel om het land te verlaten. Als bewakingspersoneel in Oekraïne waren we gewapend, dat is hier niet het geval. Maar mijn taak hier is om te zorgen voor de veiligheid binnen het centrum en dat was ook wat ik deed in Oekraïne.”

Is jullie leven in België nu geworden zoals jullie gehoopt hadden op het moment dat jullie uit Odessa vertrokken?
Yelena: “Toen we vertrokken, hadden we maar één hoop: een veilige omgeving vinden voor ons en onze kinderen. Maar die kleine hoop en kleine plannen zijn nu vervuld. We hebben een goeie job en een huis dat we aan het verbouwen zijn. En we beginnen opnieuw te dromen. Naast mijn studies doe ik ook vrijwilligerswerk bij ouderen en mensen met een beperking. Ik hoop ook boeken te schrijven over de Oekraïense cultuur en gerechten. En over mijn eigen leven, hoe het was om als kind op te groeien in het Oekraïne tijdens de Sovjettijd.”
Elena: (lacht) “Plannen en dromen hebben we genoeg, maar ondertussen moeten we in onze vrije  tijd eerst nog wel het dak van ons huis en het sanitair vernieuwen. En een nieuwe badkamer installeren.”

Hoe liep het leven in Oekraïne dan in jullie kindertijd?
Yelena: “We hebben allebei een heel verschillende kindertijd gehad. Elena is opgegroeid in de stad en ik op het platteland. Maar zowel binnen als buiten de stad was het een tijd van armoede, grote winkels met lege rekken en havermout als belangrijkste maaltijd. Om toch nu en dan wat te kunnen kopen, gingen we allebei werken toen we elf waren. Ik verkocht melk en aardappelen die we zelf verbouwden op de markt. Elena werkte in een winkel. En omdat je in lege winkels niet veel hebt aan geld werd er veel geruild en in natura betaald.”

En naast je studies sta je als zangeres nu en dan ook nog op het podium, Yelena?
Yelena: “Ja, ik treed hier wel eens op tijdens liefdadigheidsevenementen. Ik zing dan in het Engels, Frans, Italiaans en Oekraïens. En ik heb zelfs al een nummer in het Nederlands gezongen: ‘Goeiemorgen, morgen’ van Nicole en Hugo. Maar Nederlands zingen is voorlopig nog wat te moeilijk voor mij. Ik ben daarom een aantal nummers van Sam Bettens aan het instuderen. Dat is ook Belgisch.”

En de kinderen? Welke dromen hopen zij te realiseren?
Violetta (11): “Ik zit nog maar in het vijfde leerjaar, maar ik droom ervan om regisseur te worden of animatiefilms te maken.”