Turnhout eert overleden schrijver Walter van den Broeck

Er zijn niet veel persoonlijkheden die een jaar na hun overlijden al meteen een eigen huldejaar krijgen. Voor jouw vader gebeurt het wel. Wat heeft Walter van den Broeck volgens jou betekend voor de Stad Turnhout?
Karl van den Broeck: “Mijn vader was afkomstig uit Olen. Hij was dus zeker niet geboren en getogen in Turnhout en gaf meermaals aan dat hij zich zelfs een beetje migrant voelde in deze stad. Maar toch heeft hij zijn stempel gedrukt op Turnhout. En dat mag je zelfs letterlijk nemen. In 2012 heeft hij alle straten van de stad effectief afgestempeld met zijn eigen stempel om het voornemen zijn stempel te drukken kracht bij te zetten.”

Hoe heeft hij die stempel dan gedrukt? Want hij is toch nooit partij-politiek actief geweest?
“Klopt. Onafhankelijk zijn en blijven was ook altijd zijn grootste bezorgdheid. Mijn vader heeft de politiek in Turnhout en zelfs ook buiten de stad sterk kunnen beïnvloeden, maar altijd als buitenstaander. Hij is nooit lid geweest van een politieke partij. Maar als hoofdredacteur van het gratis weekblad Turnhout Ekspres gaf hij een onafhankelijk forum aan alle politieke spelers in de stad. En zo creëerde zijn onafhankelijkheid mogelijkheden voor de niet-traditionele partijen. De media waren verzuild in die tijd, maar dat was Turnhout Ekspres niet. De krant was pluralistisch en liet iedereen aan bod komen. Zo kon de lokale partij 'Stad voor de Mens', een voorloper van de groene partij Agalev, in Turnhout twee verkozenen in de gemeenteraad krijgen. Dat was toen uniek in België.”

Ook zijn theaterstukken en romans gingen vaak over maatschappelijk relevante thema’s. Groenten uit Balen gaat over de staking bij het bedrijf Vieille Montagne in Balen in 1971. Nam hij daarin dan geen politiek standpunt in?
“Mijn vader was niet de man die op de barricaden ging staan of ging betogen. Hij was op dat vlak misschien zelfs een beetje bang. Hij schreef om problemen aan te kaarten of op de agenda te krijgen. Soms waren dat toneelstukken of boeken, maar vaak ook brieven. De open brief was zijn scherpste wapen. Mijn vader was leerkracht. Schrijven deed hij in het begin vooral tijdens de zomervakantie. In 1970 schreef hij zijn eerste toneelstuk ‘Mazelen’. Dat was een komedie over partnerruil. En omdat dat succesvol was, vroeg men hem om nog eens zo’n stuk te schrijven. Maar daar had hij totaal geen zin in. Hij wou iets experimenteels doen. En toen kwam zijn collega Jef Sleeckx met het idee om een stuk te maken over de staking. Hij schreef het stuk op twintig dagen in de zomer van ’71. Maar het was voor Jef Sleeckx enigszins teleurstellend omdat het toneelstuk niet opriep tot actie. De staking staat centraal. Het bracht in beeld wat de staking deed met het gezin en hoe het tegelijk ook nieuwe groeimogelijkheden bood aan de familie. Initieel had mijn vader niet veel verwachtingen bij het toneelstuk. In zijn dagboek schreef hij dat hij verwachtte dat het hooguit tien keer zou gespeeld worden en dan in de schuif zou verdwijnen. Maar het is ondertussen meer dan duizend keer gespeeld. Het zou zelfs het meest gespeelde stuk in Vlaanderen zijn van na de oorlog. Mijn moeder, mijn broer en ik zijn bijzonder blij dat het nu opnieuw wordt opgevoerd. Zeker omdat het ook Stany Crets is die er als regisseur mee aan de slag ging.”

En pas is er postuum zelfs nog een nieuw boek van je vader uitgegeven.
“Dat boek is een paar dagen geleden uitgekomen. Mijn vader schreef het in de laatste maanden voor zijn overlijden. Hij schreef zijn manuscripten altijd in potlood in een kladschrift. Nog zo’n echte cahier de brouillon. Daarna typte hij het over tot een typoscript. En daarmee vertrok mijn moeder dan normaal voor twee dagen en nachten naar een hotel in Lier om zich af te zonderen en het boek te lezen. Door de situatie aan het einde van zijn leven is dat deze keer niet gelukt. Maar mijn broer Stefan, die zelf ook schrijver is, heeft het typoscript na mijn vaders overlijden gelezen en kwam terug met de boodschap dat er iets vreemds mee aan de hand was. Dat het niet klopte. Daarop zijn we in het manuscript gaan lezen en dat bleek een goed en perfect kloppend verhaal te zijn. Waarschijnlijk zijn er bij het uittypen, knippen, kopiëren en plakken fouten gebeurd waardoor het allemaal erg warrig werd. Maar op basis van het manuscript hebben we het boek wel persklaar kunnen maken.”

Een werk om naar uit te kijken?
“’t Is een echt Van den Broeck-werk. Er worden heel wat thema’s aangeraakt en tegelijk vinden wij er een diepere betekenis in. Het boek speelt zich af in een kader van klimaatopwarming waarbij mensen vanwege de hitte zelfs in zwembroek gaan werken. Het is een parabel van wetenschappers die op een congres zitten en plots telefoon krijgen dat er in heel de wereld een aardbeving geregistreerd is, maar zonder dat dit gevoeld is door de wereldbewoners. Na analyse blijkt dat de aarde in de andere richting is gaan draaien. Dat leidt tot allerlei situaties. Om spoilers te vermijden zal ik de rest van het verhaal niet verder uit de doeken doen. Ik vind het echt een goed boek. Een plezier om te lezen. En we vermoeden dat mijn vader bij het schrijven ook met zijn eigen levenseinde bezig was. Het omkeren van de draairichting zou ook wel symbool kunnen staan voor een verlangen om de tijd om te keren.”

Was je vader veel met de toekomst bezig?
“Absoluut! Zo heeft hij in 1976 een brief geschreven aan de Turnhoutenaars — of de Marsmannetjes — van 2076. Die brief zit middenin de kubus van het Radioactief Monument van het Brusselse kunstenaarscollectief Mass & Individual Moving. De kubus was een monument dat in 1976 samen met de Turnhoutse jeugdraad werd gemaakt naar aanleiding van de protesten tegen kernenergie. Hij werd toen voor de Warande geplaatst, maar een paar dagen later moest het monument alweer verhuizen naar een minder zichtbare plaats in de Smalvoortstraat. Officieel omdat er geen bouwvergunning was afgeleverd voor een betonnen kunstwerk. Het is mooi dat het stadsbestuur nu besloten heeft om de kubus een permanente locatie te geven op een zichtbare plek in het centrum van de stad.”

Een mooi eerbetoon!
“Dat wel. Maar jammer dat hij het zelf niet heeft mogen meemaken. Eigenlijk had hij dit allemaal wel een beetje zelf voorspeld. Mijn vader is tot de laatste dagen van zijn leven blijven schrijven. Maar zijn laatste boeken werden bijna niet meer gerecenseerd. Daar was hij wel verdrietig over. ‘De dag dat ik dood ga, dan zal er wel wat gebeuren’, zei hij dan.”

Foto’s: Tom Claessen

MEER INFO
De expo ‘Dag Walter,… Walter van den Broeck gaat over de brug’ is nog tot 30 november gratis te zien in de Warande in Turnhout. Groenten uit Balen toert nog tot begin januari in Vlaanderen en het boek Averechts is te koop in de boekhandel.