Monumenten van Stilte - Zen

Kapelletjes: ze staan om elke hoek, dat zeggen toch oude stratenplannen. Minstens twee kapellen in Laakdal zijn opgeslokt door verkavelingen. De derde overleeft al drie eeuwen de betonmolen maar veranderde wel enkele keren van functie. Midden 17de eeuw werd ze opgericht om Onze-Lieve-Vrouw te eren maar daar kwam een eeuw later verandering in. Gelegen in het gehucht Varendonk dat toen nog een volwaardige gemeente was, werd in de kapel ons aller moeder vervangen door een burgervader. Varendonk had in die tijd welgeteld 308 inwoners maar geen school, kerk of postkantoor, laat staan een gemeentehuis. De overheid vond het echter niet langer kunnen dat gemeenteraadsleden vergaderden in een herberg of bij de burgemeester thuis. Maar voor een nagelnieuw gemeentehuis had Varendonk geen geld. Dus vlogen in de kapel van Watereinde het altaar en de bidstoelen buiten en kwam er een tafel met comfortabele stoelen. Het eenkamer-gemeentehuis diende tegelijk als raadzaal, trouwzaal, politiekantoor en het bureau van de belastingontvanger en burgerlijke stand. Was er tegelijk een huwelijk en de aangifte van een geboorte dan moest één van de twee buiten wachten. Het overschot aan archief dat ze in de rekken langs de muur niet kwijt geraakten, daarvoor werd de buurman aangesproken. Of beter gezegd zijn kippenhok. Varendonk ging de geschiedenis in als het dorp met het kleinste gemeentehuis ter wereld. In alle stilte vervulde het die rol tot de fusiegolven van 1971 en later. Het gemeentehuis van Varendonk was niet langer nodig en Onze-Lieve-Vrouw kreeg haar plekje terug.

Maar ook de herwonnen functie werd met de jaren steeds nuttelozer. In 2014 nam Onroerend Erfgoed Vlaanderen dat wel erg letterlijk en werd de kapel gerenoveerd tot een ZEN-monument. Zegge en schrijve: Zonder Economisch Nut. Dat statuut bestaat echt en je kan voor de renovatie zelfs een premie aanvragen. Zoiets zet een mens zijn gedachten natuurlijk in beweging. Hoeveel monumenten zouden we in de Kempen op die manier kunnen herstellen? Gebouwen die al jaren stilstaan, waar niemand nog naar omkijkt maar waar de muren geweldige verhalen zouden vertellen. Ik gluur door het tralieraampje van de deur. Hagelwitte muren nu, een roosvenstertje en in het dak een verwijzing naar waar ooit een torentje had gestaan en dat in de gemeentehuisjaren vervangen werd door een schoorsteen. Met wat verbeelding zie ik een evocatie van het altaar voor Onze-Lieve-Vrouw. Met een knipoog naar de wonderlijke geschiedenis van de kapel, staat er ook een vergadertafel met vier comfortabele stoelen. Ze zijn leeg en ook van de schrijfmachine, asbakken, potloden of het archief is niets te bespeuren. Helemaal ZEN dus.