Mathias Peeters: “De kennis over slaap en slaapproblemen kan beter”

Om maar met de basis te beginnen, wat is nu eigenlijk een gezond slaappatroon?
Mathias Peeters: “Gemiddeld heeft een volwassen persoon tussen 6 en 8 uur slaap per nacht nodig. Dat neemt in de loop van je leven af. Een baby slaapt al snel 16 uur, kinderen slapen 10 tot 12 uur en tot de puberteit hebben jongeren vaak nog 10 uur slaap nodig. Die slaapuren zijn nodig om lichamelijk gezond te blijven. Het zijn de uitzonderingen die met minder slaap toekomen, al zijn er meer mensen die dénken dat ze weinig slaap nodig hebben.”

Waarom is slaap zo belangrijk?
“Overdag ben je zowel mentaal als lichamelijk actief: je bent fysiek bezig, maar je hersenen krijgen ook veel prikkels en indrukken binnen. Tijdens het slapen krijgt je volledige lichaam, inclusief alle organen een ‘reboot’. Het moet opnieuw rust vinden en weer in evenwicht komen. Je hersenen verwerken nieuwe informatie en schrijven herinneringen weg, de lever scheidt afvalstoffen af en dat geldt zo voor elk deeltje van je lichaam. Wanneer je die rust niet vindt, geraakt je lichaam overbelast.”

Hoe weet je of je goed slaapt?
“Het is belangrijk om in een droomfase terecht te komen, de remslaap. Ook al herinner je je niet wát je gedroomd hebt, je weet meestal wel dát je gedroomd hebt. Op dat moment heb je een goede slaapcyclus gehad en zit je slaaparchitectuur goed. Het is niet noodzakelijk om in één blok door te slapen van ’s avonds tot ’s morgens om van een goede slaap te spreken. Ook wanneer je ’s nachts wakker wordt, maar je wel meteen weer in slaap valt, dan slaap je goed. Wanneer je ’s nachts langer wakker ligt, of regelmatig moet opstaan, bijvoorbeeld voor kleine kinderen, dan spreek je van een slechte slaap.”

Veel mensen nemen een ‘inslaper’ om beter te slapen. Is dat een goed hulpmiddel?
“Absoluut niet! Als huisartsen proberen we net het gebruik van inslapers te vermijden en zeker het langdurig gebruik ervan. Er werd lang gedacht dat zo’n inslaper geen kwaad zou kunnen, met als gevolg dat momenteel zo’n 12% van onze bevolking quasi dagelijks zo’n pilletje neemt. Toch is het absoluut niet ongevaarlijk. Wie dat neemt, heeft wel het gevoel rust te krijgen, maar dat is maar schijn. Je lichaam geraakt niet in die droomfase, waardoor het niet uitgerust geraakt en je net een overbelasting creëert. Een inslaper geeft je dus geen slaapkwaliteit.”

Is het dan altijd een slecht idee om zo’n pilletje te nemen?
“Voor kortstondig gebruik kan het wel. Denk maar aan iemand die het overlijden van een dierbare moet verwerken of een zakenman die de jetlag na een transatlantische vlucht wil bestrijden. Dan helpt zo’n inslaper wel om wat rust te vinden. Maar dat is telkens een korte periode of een strikt afgebakend gebruik. Een inslaper heeft een negatieve invloed op het neuromusculaire herstel. Daarom kan het wel baat hebben voor een zakenman, maar raden we het bijvoorbeeld af voor een atleet die dezelfde vlucht neemt en kort nadien een topprestatie moet neerzetten. Het advies van een arts bij het gebruik van die middelen is dus zeker een noodzaak.”

Veel mensen hebben schroom om met ‘ik slaap slecht’ naar een huisarts te trekken. Want jullie hebben het al zo druk.
“Slecht slapen wordt een probleem wanneer een patiënt zich er oncomfortabel bij voelt. En dan moet hij zeker naar de huisarts stappen. Maar we ervaren wel dat slecht slapen vaak een ‘deurklinkprobleem’ is. Een patiënt komt met een andere klacht, staat op het punt naar buiten te gaan en zegt dan terloops: ‘ah ja, en ik slaap ook slecht’. Op dat moment heeft een huisarts geen tijd om het probleem grondig te bespreken, want de volgende patiënt staat al te wachten. Dan voelt een patiënt het aan alsof we een slaapprobleem niet ernstig nemen. Terwijl wij als huisartsen iemand met een slaapprobleem net wél goed willen helpen en dat ten gronde willen bekijken. Dus een goede raad voor wie met een slaapprobleem naar de huisarts wil gaan: boek een aparte consultatie in en dan nemen we met veel plezier de tijd om te bekijken wat er scheelt.”

Wat zijn de mogelijke oplossingen voor een slaapprobleem?
“Dat hangt echt af van de onderliggende oorzaak. Vaak geeft psychologische begeleiding een goede basis, hetzij in groep, hetzij individueel. Dat gaat dan om slaapeducatie, waarbij je begeleid wordt om goed te leren slapen. Het kan ook zijn dat een trauma of een depressie aan de basis ligt van het slaapprobleem, dat vraagt dan een andere aanpak. Een slaapstoornis kan zich ook uiten in andere klachten, waar je als leek vaak niet aan denkt, zoals een verhoogde bloeddruk, oogproblemen, beroerte of een hartinfarct. Hoe langer je geen goede slaapkwaliteit hebt, hoe minder uitgerust je lichaam wordt en hoe groter de overbelasting.”

De wachtlijsten voor een onderzoek bij een slaapkliniek lopen op. Wil dat zeggen dat ook het aantal mensen met een slaapprobleem toeneemt?
“De drukte bij de slaapkliniek is, hoe raar het ook klinkt, vooral te wijten aan mensen die zelf niet het gevoel hebben slecht te slapen, zoals mensen met slaapapneu. Het is meestal de partner die aan de alarmbel trekt omdat de patiënt snurkt of meermaals stopt met ademen tijdens het slapen. Daarnaast zien ze in de slaapklinieken ook vaak patiënten ter voorbereiding van een gastric bypass operatie. Wanneer zij een BMI onder 40 hebben, moeten ze een onderliggende aandoening, zoals slaapapneu, kunnen aantonen om in aanmerking te komen voor terugbetaling. Jammer genoeg hebben de slaapklinieken momenteel te weinig plaats voor mensen die écht zware of complexe slaapstoornissen hebben.”

Wat kan je zelf doen om je slaap te verbeteren?
“Wat we een gezonde slaaphygiëne noemen, is de basis voor een goede slaap. Een gezond gewicht nastreven, met voldoende beweging overdag en tot rust komen voor het slapen gaan zodat je hartslag en je lichaamstemperatuur kunnen dalen. Maar zeker ook je computer en smartphone afzetten het laatste uur voor je naar bed gaat en zorgen voor een rustige slaapomgeving. Eigenlijk weten we wel wat we moeten doen, maar doen we dat te weinig in de praktijk.”

Waarom heeft u, samen met andere zorgverleners uit de Kempen, de vzw Welgerust opgericht?
“We willen enerzijds de samenwerking tussen ziekenhuizen, huisartsen, psychologen, mutualiteiten en lokale besturen bevorderen en gezamenlijke projecten opstarten. Anderzijds willen we ook de Kempense burgers correct informeren over slaap en alle aspecten ervan. We staan dan ook ter beschikking van de Kempense verenigingen die een lezing willen organiseren over slaap. Afhankelijk van de insteek voorzien we dan de geschikte spreker.”

MEER INFO
www.welgerust.be

Foto’s: Annelies Vrints