“Wellenseind is een van de weinige gebieden in onze omgeving die nu minder inwoners kent dan in vorige eeuwen”, legt landgoedmanager Lex Peeters uit. “Al in de late Middeleeuwen wist men dat langs de beken in de schrale heide landbouw mogelijk was. In de beekdalen werden beemden, lange smalle akkertjes, aangelegd. Om de vruchtbare afzettingen van de riviertjes te kunnen reguleren werden ze omdijkt. Die dijkjes kom je nu nog overal op het landgoed tegen, ook waar ondertussen bos is ontstaan.”
GRACHTEN EN RABATTEN
Rond 1905 verwierf de invloedrijke textielfamilie Van Puijenbroek ruim 100 hectaren van de gronden. Ze werden ingericht voor de jacht, de kweek van karpers en loopeenden en bosbouw. “In de moerassige uiterwaarden van de beken werden grachten gegraven en rabatten (aarden ruggen, nvdr.) aangelegd, zodat er hakhout kon worden geteeld. De Elzen die hier groeiden werden regelmatig gesnoeid om van de stammetjes aanmaakhout en stelen voor gereedschap te maken. Met een netwerk van sloten werd water in natte periodes zo snel mogelijk afgevoerd.”
In 2000 kwam Wellenseind in het bezit van de familie Zeeman, opnieuw een textielfamilie, maar daar houden de overeenkomsten op. “Waar het landgoed daarvoor strikt was afgesloten voor bezoekers, wilde Jan Zeeman het juist openstellen, zodat iedereen van de natuur en cultuurhistorie zou kunnen meegenieten. Een proces dat door de hoge beschermingsgraad bijna 20 jaar zou duren. Ondertussen werd de jacht afgeschaft en de oude kweekvijver, die was dichtgegroeid, omgezet naar een soort heideven. Een beboste dekzandrug uit de late IJstijd werd weer vrij gelegd in het landschap en daar ontstaat nu heide op landduinen. Ook de drooglegging van het gebied werd ongedaan gemaakt, door sloten te dempen en maatregelen te treffen tegen het wegvloeien van mineraalrijk kwelwater (Wellenseind is afgeleid van wellen, kwelbronnen, nvdr.).”
DIEREN EN PLANTEN
“De projecten hebben voor de biodiversiteit tot een enorme boost geleid. Ondertussen zijn op het landgoed bijna 2.800 soorten planten en dieren vastgesteld. Daaronder zijn veel zeldzame en kwetsbare soorten. Tot de broedvogels behoren alle vijf de inheemse spechtensoorten, wielewaal, houtsnip, wespendief, kruisbek, ijsvogel, raaf, nachtzwaluw en vuurgoudhaantje. Er werden al 35 soorten nachtvlinders waargenomen. En veel soorten kevers en wespen die hier voorkomen zijn zeldzaam en sommige zelfs hier voor het eerst in Nederland waargenomen.”
De ontwikkeling van Wellenseind gaat ook de komende jaren verder. 22 hectare agrarische gronden worden momenteel omgezet naar schraalland, natte hooilanden en fauna- en kruidenrijk grasland. Bovendien wordt het 130 hectare grote landgoed binnenkort met 15 hectare nieuwe natuur uitgebreid. En dan te weten dat het al onderdeel uitmaakt van maar liefst 8.500 hectare aaneengesloten, grensoverschrijdende natuur. “Je kan hier vanuit Arendonk, Weelde of Poppel naartoe wandelen of fietsen zonder in de bewoonde wereld te komen.”
TERUG IN DE TIJD
“Een wandeling door het Natura 2000-gebied wordt vaak ervaren als een tocht terug in de tijd”, zegt Lex. “Oude landschapselementen uit de late middeleeuwen en de tijd dat jacht en karperkweek hier nog bepalend waren zijn recentelijk aangevuld met kilometers lange heggen, knotwilgen en hooilandjes. Maar het meest bepalend zijn de beken De Reusel en De Raamloop. Ze meanderen door het gebied, zetten het in natte periodes blank, en vloeien er uiteindelijk samen.”
Het gebied heeft ook haar eigen bezoekerscentrum ‘Voor Anker’. Je kan er parkeren en je e-bike of elektrische auto opladen. Er is een restaurant bij waar je rustig kan lunchen en in het weekend ook dineren en in de streekwinkel worden producten van het landgoed en lokale ondernemers verkocht.
